رفع شوری خاک کشاورزی چگونه انجام می شود؟

شور شدن خاک بر رشد گیاه تأثیر منفی می گذارد و باعث تخریب زمین می شود. خاک های شور همچنین  بهره وری  و رفاه اقتصادی کشاورزی را نیز کاهش می دهد. آلودگی بسیار زیاد موجب از بین رفتن زمین های کشاورزی و زراعی می شود به این دلیل که تاثیر منفی و بسیار شدید شوری خاک می شود.

شور شدن خاک کشاورزی

شور شدن خاک کشاورزی یعنی تجمع بیش از حد نمک های محلول در آب است. این نمک ها به جز کلرید سدیم شامل  ترکیبات مختلف سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، سولفات‌ها، کلریدها، کربوهیدرات‌ها و بی‌کربنات‌ها نیز هستند. به طور کلی، زمین هایی که از نمک بسته شده اند به محتوا به دو دسته شور، سدیم و نمکی-سدیک طبقه بندی خواهند شد. مهمترین اثر شوری خاک بر رشد گیاه، جلوگیری از جذب آب می باشد.حتی با رطوبت کافی خاک، محصولات به دلیل ناتوانی در جذب آب کافی از بین می روند .

چه عاملی باعث شور شدن خاک کشاورزی می شود؟

1 – آب و هوای خشک

آب و هوای خشک و بارندگی کم باعث می شود که نمک بیش از حد از زمین خارج نشود

2 – سرعت تبخیر

سرعت تبخیر بالا باعث اضافه شدن نمک ها به سطح زمین می شوند.

3 – زهکشی ضعیف یا غرقابی

زمانی که نمک ها به دلیل عدم انتقال آب شسته نمی شوند.

4 – آبیاری با آب غنی از نمک

• میزان نمک در زمین تقویت می شود.
• حذف پوشش گیاهی با ریشه عمیق و در نتیجه افزایش سطح آب خواهد شد.
• نشت رسوبات زمین و نفوذ آنها به آب های زیرزمینی
• استفاده نامناسب از کود زمانی که نیتریفیکاسیون بیش از حد باعث تسریع شوری خاک می شود.

بیشتر بخوانید : حاصلخیزی خاک گیاهان و عوامل موثر بر آن

شاخص های مرتبط با شوری در پوشش گیاهی

• پژمرده شدن گیاه
• از بین رفتن  محصول کشاورزی
• کاهش تنوع زیستی
• ظهور گیاهان مقاوم به نمک در منطقه و تسلط بیشتر آنها در زمین

تشخیص میزان شوری خاک کشاورزی

به جز  تخمین بصری، روش های دیگری برای سنجش شوری خاک وجود دارد، به عنوان مثال ارزیابی هدایت الکتریکی زمین با دستگاه های خاص. با افزایش غلظت نمک در محلول، رسانایی آنها  نیز افزایش می یابد. انواع دیگر آزمایشات شوری خاک درصد سدیم قابل تعویض یا نسبت جذب سدیم را مشخص می کند. علاوه بر روشهای آزمایشگاهی تشخیص میزان شوری در زمین های کشاورزی از راه دور نیز امکان پذیر است. سنسورهای شوری که برای نظارت بر شوری خاک سطحی در مزرعه استفاده می شود. همچنین استفاده از  باندهای SWIR و NIR برای تجزیه و تحلیل سنجش از راه دور جذب آب و ارتباط احتمالی آن با شوری  ارزیابی می شود.

کنترل و پیشگیری از شوری خاک کشاورزی

بهترین  روش  برای مقابله با شور شدن خاک این است که از شوری شدن خاک کشاورزی جلوگیری شود یا به اصطلاح نگذارید خاک شور شود. همچنین  قبل از اینکه عواقب خیلی شدید شود، پیشگیری شود. برای  پیشگیری از شور شدن خاک  از نفوذ بیش از حد نمک  به خاک جلوگیری کنید.  اگرچه گیاهان برای رشد به مقدار مشخصی نمک نیاز دارند، اما نیاز آنها در مقایسه با محتوای نمک های موجود در خاک‌ متفاوت است. در در ادامه به شما خواهیم گفت که چگونه از شوری خاک پیشگیری کنید.  چند روش معمول برای جلوگیری از شور شدن خاک :

بهینه کردن آبیاری 

با بهینه کردن آبیاری می توان مصرف آب شور را کاهش دهید، آبیاری قطره ای و بارانی نیز از شوری جلوگیری می کند.  اما دقت داشته باشید زیاد از حد آبیری نکنید.

استفاده از مواد آلی و کودهای حیوانی

برای حفظ رطوبت و کاهش آبیاری، مواد آلی و کود حیوانی را به خاک  اضافه کنید.

جلوگیری از خاکورزی عمیق

از خاک‌ورزی عمیق با ماشین‌های سنگین خودداری کنید تا نمک‌های خاک را به ناحیه ریشه منتقل نشود که باعث شور شدن شود

مالچ پاشی

برای محافظت  سطح زمین از شوری خاک از گیاهان پوششی یا مالچ پاشی استفاده کنید.

بیشتر بخوانید : کنترل اسیدیته خاک برای رشد بهینه گیاهان

اصلاح خاک شور کشاورزی

خاک های شور کشاورزی را نمی توان با اصلاحات شیمیایی، نرم کننده ها یا کودها اصلاح کرد. یک مزرعه فقط با حذف نمک از ناحیه ریشه گیاه قابل اصلاح است. در برخی موارد، علاوه بر مدیریت خاک، ممکن است به انتخاب محصولات مقاوم به نمک نیز نیاز باشد. سه راه برای مدیریت خاک های شور وجود دارد.

روش اول

ابتدا نمک ها را می توان با استفاده از آب بیشتر از نیاز گیاه به زیر ناحیه ریشه منتقل کرد. به این روش، روش نیازمندی لیچینگ می گویند.

روش دوم

 زمانی که شرایط رطوبت خاک حکم می کند، روش مورد نیاز شستشو خاک را با زهکشی مناسب انجام دهیم .

روش سوم

نمک‌ها را می‌توان از ناحیه ریشه به مناطقی در خاک  که برای گیاه ضروری نیست منتقل کرد، این روش انباشت مدیریت شده نام دارد.

کشت پوششی گیاهان برای مدیریت شوری خاک

کشت پوششی گیاهان در مدیریت شوری خاک کشاورزی مفید می  باشد. درمناطقی که سطح ایستابی بالا باشد و آب از خاک تخلیه می شود، کشت پوششی گیاهان باعث می شود، سطح ایستابی کاهش یابد و نمک را از سطح خاک شسته  شود. برخی از محصولات با نمک کمتر درست پس از جوانه زنی / سبز شدن بهتر عمل می کنند و در چرخه رشد می توانند شوری بیشتری را تحمل کنند. ریشه های گیاهان پوششی می توانند کانال هایی را در خاک به صورت پراکنده ایجاد کنند که باعث انتقال آب به مناطق پایین تر می شوند،  بدین ترتیب  گیاهان پوششی  مواد مغذی را به خاک اضافه می کنند.

روش های اصلاحی شستشوی خاک شور

همه روشهای اصلاح شوری خاک در نهایت شامل شستشوی نمک‌های معدنی از ناحیه ریشه از طریق افزودن آب از سطح خاک می‌شوند. به طور کلی به سانت 15 آب نیاز است که در حدود 90 سانت خاک بتواند نفوذ  کند.

آیا در زمان اصلاح شوری خاک نیترات از خاک شسته می شود؟

یکی از خطرات اصلاح شوری خاک این است که نیترات های محلول در آن به عنوان کود شیمیایی به خاک اضافه شده  است ، بعد برداشت زمانی که  محصول آن را جذب نمی کند شسته می شود. نیترات ها در آب آشامیدنی خطرناکی برای سلامتی به شمار می آید. ورود نیترات اضافی به رودخانه یا دریاچه می تواند باعث اتروفیکاسیون شود که نتیجه آن رشد جلبک های مضر است ، بدین ترتیب اکسیژن از آب خارج می شود و در نتیجه جمعیت ماهی ها  کاهش می یابد. برای کنترل نیتروژن، استفاده از آن باید به مقدار لازم باید محدود شود و یک گیاه پوششی حبوبات مانند نخود مزرعه می تواند در حذف نیتروژن از خاک موثر باشد.